Δευτέρα 18 Μαρτίου 2013

Η ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟY ΟΔΥΣΣΕΑ ΕΛΥΤΗ (γράφουν: Γιώργος Χρυσάκης, Οδυσσέας Χρυσάκης)



   Ο Οδυσσέας Ελύτης δεν κατοικεί πια εδώ. Έχουν περάσει δεκαεπτά χρόνια χωρίς τον ποιητή του Αιγαίου και του Φωτός, τον ποιητή που μίλησε για την “εξορία” αυτού του κόσμου, αλλά και εκείνον που έφερε το μήνυμα ότι “Από εμάς η Άνοιξη εξαρτάται”.  

                                                          
 Ο Οδυσσέας Ελύτης (2 Νοεμβρίου 1911 - 18 Μαρτίου 1996), φιλολογικό ψευδώνυμο του Οδυσσέα Αλεπουδέλλη, ήταν ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές, μέλος της λογοτεχνικής γενιάς του '30. Διακρίθηκε το 1960 με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης και το 1979 με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, ο δεύτερος και τελευταίος μέχρι σήμερα Έλληνας που τιμήθηκε με βραβείο Νόμπελ.
   Ο Οδυσσέας Ελύτης  γεννήθηκε στις 2 Νοεμβρίου του 1911 στο Ηράκλειο της Κρήτης. Ήταν το τελευταίο από τα έξι παιδιά του Παναγιώτη Αλεπουδέλλη και της Μαρίας Βρανά. Ο πατέρας του καταγόταν από τον συνοικισμό Καλαμιάρης της Παναγιούδας Λέσβου και είχε εγκατασταθεί στην πόλη του Ηρακλείου από το 1895. Το παλαιότερο όνομα της οικογένειας Αλεπουδέλλη ήταν Λεμονός, και αργότερα μετασχηματίστηκε σε Αλεπός.
    Το 1917 ο Ελύτης εγγράφηκε σε ιδιωτικό σχολείο  όπου φοίτησε για επτά χρόνια, έχοντας μεταξύ άλλων δασκάλους του τον Ι.Μ. Παναγιωτόπουλο και τον Ι.Θ. Κακριδή. Την μαθητική του ζωή συνέχισε Γ΄ Γυμνάσιο Αρένων Αθηνών αφού όμως είχε προηγηθεί οι διώξεις της οικογένειας του για την προσήλωση στις βενιζελικές ιδέες. Αποκορύφωμα των διώξεων που γνώρισε η οικογένειά του ήταν η σύλληψη του πατέρα του. Το 1923 ταξίδεψε οικογενειακώς στην Ευρώπη, επισκεπτόμενος την Ιταλία, την Ελβετία, τη Γερμανία και τη Γιουγκοσλαβία. Στη Λοζάνη ο ποιητής είχε την ευκαιρία να γνωρίσει από κοντά τον εξόριστο μετά την πτώση του Ελευθέριο Βενιζέλο.
    Το καλοκαίρι του 1928 πήρε το απολυτήριο του γυμνασίου με βαθμό 73/11. Μετά από πιέσεις των γονέων του, αποφάσισε να σπουδάσει χημικός, ξεκινώντας ειδικά φροντιστήρια για τις εισαγωγικές εξετάσεις του επόμενου έτους. Την ίδια περίοδο ήρθε σε επαφή με το έργο του Καβάφη και του Κάλβου ανανεώνοντας τη γνωριμία του με τη θελκτική αρχαία λυρική ποίηση. Παράλληλα ανακάλυψε το έργο του Πωλ Ελυάρ και των Γάλλων υπερρεαλιστών, που επέδρασαν σημαντικά στις ιδέες του για τη λογοτεχνία.
  Ο Οδυσσέας Ελύτης αποτέλεσε έναν από τους τελευταίους εκπροσώπους της λογοτεχνικής γενιάς του '30. Το έργο του έχει επανειλημμένα συνδεθεί με το κίνημα του υπερρεαλισμού από τον οποίο επηρεάστηκε και δανείστηκε στοιχεία του με τα οποία αναμόρφωσε το ποιητικό του όραμα που είναι συνδεδεμένο με την ελληνική λαϊκή παράδοση. Οι επιρροές από τον υπερρεαλισμό διακρίνονται ευκολότερα στις δύο πρώτες ποιητικές συλλογές του Προσανατολισμοί (1940) και Ήλιος ο πρώτος (1943). Άλλες  ποιητικές συλλογές είναι το: Άξιον Εστί , Τα Ετεροθαλή, Τα Ρω του Έρωτα κ.α.
   Κατά τα χρόνια που ακολούθησαν συνέχισε το πολύπλευρο πνευματικό του έργο. Το 1978 αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτέλειου   Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ενώ το 1979 τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας. Η αναγγελία της απονομής του βραβείου από τη Σουηδική Ακαδημία έγινε στις 18 Οκτωβρίου. Ο Ελύτης παρέστη στην καθιερωμένη τελετή απονομής του βραβείου στις 10 Δεκεμβρίου του 1979, παραλαμβάνοντάς το από τον Βασιλέα Κάρολο Γουστάβο και γνωρίζοντας παγκόσμια δημοσιότητα. Τον επόμενο χρόνο κατέθεσε το χρυσό μετάλλιο και τα διπλώματα του βραβείου στο Μουσείο Μπενάκη. Την απονομή του Νόμπελ ακολούθησαν τιμητικές διακρίσεις εντός και εκτός Ελλάδας, μεταξύ αυτών και η απονομή φόρου τιμής σε ειδική συνεδρίαση της Βουλής των Ελλήνων, η αναγόρευσή του σε επίτιμο διδάκτορα του Πανεπιστημίου της Σορβόνης, η ίδρυση έδρας νεοελληνικών σπουδών με τίτλο "Έδρα Ελύτη" στο πανεπιστήμιο Rutgers του Νιου Τζέρσεϊ, καθώς και η απονομή του αργυρού μεταλλίου Benson από τη Βασιλική Φιλολογική Εταιρεία του Λονδίνου.
Πέθανε στις 18 Μαρτίου του 1996 από ανακοπή καρδιάς στην Αθήνα.
            Ο Οδυσσέας Ελύτης υπηρέτησε τα Ελληνικά γράμματα για πάνω από 50 χρόνια. Η ουσία του έργου του Ελύτη δεν βρίσκεται όμως μόνο στα ωραία ποιήματα και στους χαριτωμένους στίχους για τα καραβάκια, τα κυματάκια και τα νησάκια στο Αιγαίο χωρίς να σημαίνει ότι και αυτά δεν έχουν μεγάλη αξία και δεν αξίζουν της προσοχής μας. Ο Οδυσσέας Ελύτης προσπάθησε μέσα από το έργο του να περιγράψει και να υποστηρίξει μια εναλλακτική πρόταση για μια στάση ζωής που αναζητά την ουσία και δεν μένει μόνο στην επιφάνεια και την ύλη. Η πρόταση αυτή βρισκόταν σε απόλυτη αντιδιαστολή με το μοντέλο ζωής που στην εποχή του θα το χαρακτήριζε κανείς ως "μικροαστικό" και που σήμερα πλέον τείνει να καταστεί ένας λαβύρινθος - εφιάλτης για όλους μας.
            Ο Ελύτης υπήρξε συνεπής υπερασπιστής όλων εκείνων των απλών πραγμάτων που όσοι από εμάς σήμερα ζούμε στα αστικά κέντρα ίσως να αναγνωρίζουμε θεωρητικώς την αξία τους και να τα νοσταλγούμε, αλλά τα έχουμε εξοστρακίσει πλήρως από τη ζωή μας. Ο Ελύτης πρέσβευε ως μοναδική αλήθεια το φως (ενδόμυχο ή μη), τον ήλιο και την δροσερή καλοκαιρινή σκιά του κάποιο απομεσήμερο του Ιουλίου, το ελαφρύ αεράκι που χαϊδεύει τον γυμνό ώμο και το τιραντάκι, το νεαρό κορίτσι που γελάει ανέμελα, την αρμύρα του Αιγαίου, το φρεσκοψημμένο καφεδάκι με το γλυκό του κουταλιού, το μισάνοιχτο λευκό καρό πουκαμισάκι, τα "ρω του έρωτα" και την Μαρίνα...
            Ως ολοκληρωμένος πνευματικός άνθρωπος και ως άνθρωπος που δεν αναχώρησε ποτέ από την ελληνική κοινωνία αλλά ζούσε ως δρων υποκείμενο εντός της, ο Οδυσσέας Ελύτης δεν απείχε ούτε από την πολιτική. Η βασική πολιτική  του αξία και συνιστώσα ήταν ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ. Ο Ελληνισμός του Ελύτη ήταν ο Ελληνισμός της γενναίας και τολμηρής Ομηρικής γλώσσας, της χαριτόβρυτου Ελληνικής φύσης και γης, της θάλασσας και της φωτοβόλου Ελληνικής παράδοσης.
«Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική.
Το σπίτι φτωχικό στις αμμουδιές του Ομήρου.
Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου στις αμμουδιές του Ομήρου».
                                                                                                    Άξιον Εστί
« Θέ μου τι μπλε ξοδεύεις για να μη σέ βλέπουμε».

Το τελικό του μεστό πολιτικό επιμύθιο για την νεολαία όλων των εποχών που οφείλει να ηλεκτρίζει τα πολύβουα αυτιά μας:

«Νέε θυμίσου: δε γίνεσαι δούλος όταν σε υποτάσσει μόνον αυτός που έχει την εξουσία - αλλά και εκείνος που την πολεμάει…»

Γιώργος Χρυσάκης, Οδυσσέας Χρυσάκης